BİYNЦGER**БИЙНЁГЕР

СОФИ ТРАМ-СЕМЕН

SOFİ TRAM-SEMEN

 

*** 

БИЙНЁГЕР

BİYNÖGER

***

Хуннланы Нарт Тукъум КЪауумундан,

Нарт-КЪарачайлыланы ески айтиуларыны бири

"БИЙНЁГЕР"

деген эскериу-джырны ёзегине кёре джазылгъанды.

***

 

NART BOYU TÜRKLERİ HUN-KARAÇAYLILARIN ŞİFAHİ KÜLTÜRÜNDEN "BİYNÖGER"

ŞARKI-EFSANESİ MORİFLERİ ÜZERİNE YAZILMIŞ

 

***

 

ANKARA-2008.

***

ОЙУНГА КЪАТЫЛГЪАНЛА:

 

 

OYUNDA YER ALAN PERSONAJ'LAR:

 

 


AHLAU-// АХЛАУ--------------------------------------------------Yerleşim bölgesinin başkanı.// Эл башчы.

 APSATI-//АПСАТЫ-----------------------------------------------Av Tanrısı, uzaysal yaratıkların başkanı

GALUA//ГАЛУА----------------------------------------------------Onun annesi.//Аны анасы.

ARAN-//АРАН-------------------------------------------------------Galua'nın erkeк kardeşi.//Галуаны

къарнашы.

ULAY(UMAY)//УЛАЙ (УМАЙ)--------------------------------Uzaysal yaratık, kız. Apsatı ümmetinden.//

Аламдан келген Апасаты умметинден

къыз.

DAYIM-// ДАЙЫМ------------------------------------------------Genç kız. // Джаш къыз.

NAYAN-// НАЙАН--------------------------------------------------Apsatı ümmetinden genç. //Апсаты

уметинден джаш адам.

SEYİR-//СЕЁИР-----------------------------------------------------Biynöger'in arkadaşı.//Бийнёгерни нёгери.

GEMMA-//ГЕММА-------------------------------------------------Bilgiç kadın.//Билгич къатын.

AZAL-//АЗАЛ---------------------------------------------------------Genç adam.//Джаш адам.

SALAHÇI// САЛАХЧЫ-------------------------------------------Tanrı adamı, din başçısı.//Тенгри адамы,

дин башчы.

CAZIU--// ДЖАЗЫУ-----------------------------------------------Kader. (kadın).//Джазыу (тиширыу).

KADAR// КАДАР----------------------------------------------------Kader. (erkek).// КЪадар(эркиши).

HALK//ХАЛК // ХАЛКЪ 

Айтыугъа кёре, болгъанла къалубала заманлада таулада болгъанды.

***


БИРИНЧИ БЁЛЮМ
биринчи джабыу

Халкъ сакълаудады.

СЕЙИР бла ГАЛУА чыгъадыла.

Выходит СЕЙИР И ГАЛУА.

 

СЕЙИР:

Келеди!

 

ГАЛУА:

(юй таба)

Ах, Бийнёгер, турма, атыл аллына!

Къарт адамды, болушлукъ эт джолуна!

Ол кёпюрню сыйдам-тартыу тартсынла!

Юсюне да къорукъ тартыу атсынла!

Уллу суудан ётюу къартха ауурду..!

 

(Бийнёгер юйден чыгъыб халкъ бла саламлашыр, сора кетер).

(Галуа, халкъ таба)

Ай, бу хатхум сынчыуладан джауурду

Билгич Гемма джюрегими джазармы?..

Бу палахны тамырындан къазармы?..

(кеси кесине)

Аны сёзю манга кюнмю тийдирир,

Элия учхуну бла мы кюйдюрюр?!..

 

НАЛКЪ:

Былай кемсиз етме, бийче, Галуа!..

Тенгриге джетмезми дейсе, танг дуа?..

Урху уруу, джан къайтарыу Тейриден,

Бир мадар да келир санга Кериден!..

Тейри-уллу ышанганга бериучю!..

Тилегенге терк себебле келиучю!..

Кемсиз этме, кемсизликте тёзюу джокъ,

Тёзюусюзде палах халгъа чёзюу джокъ...

Тейри дер да чырахтанынг джанарды,

Ана кёлюнг, джан баланга, къанарды.

 

ГАЛУА:

 

Айыб этме, сыйлы халкъым, шашханма,

Адеб, кёре эсеблени атханма...

 

ХАЛКЪ:

 

Ангылайма... Тейри айыб этмесин,

Джер къарнындан санга аяз джетмесин,

Ёлюм-Тейри келмез болсун, кенг болсун,

Джан-баланг да джашагъанга тенг болсун!

 

ГАЛУА:

(КЕСИ САГЪЫШЫНДА)

 

Гемма-билгич келгени да бир ышан...

Тейри, кёргюзт, бизге насыб илишан!..

Ах, не бла къайтарырма, этгенин,

Мени сыйлаб, тар кюнюмде джетгенин!?..

 

ХАЛКЪ:

 

Гемма-уллу, Тенгри тотур сакълагъан,

Керек джерде, къараллыкъгъа къарагъан,

Хайыр ишде кесин артха салмагъан,

Аны ючюн хазна, татым алмагъан,

Тейриле бла тау джитиде танглаучу,

Атайтмазгъа кирмез чалман байлаучу,

Къушла бла тин тилинде сёлешген,

Тин хазнасын адамлагъа юлешген...

Келмез болуб, этмез болуб, къалырмед?..

Билмезликни джарсыууна салырмед?..

Ма, кеси да, билгич-ана, Геммабыз!..

 

ГАЛУА:

(аллына чаба)

Аягъынга чабчы болсун джаныбыз!..

 

ГЕММА

Айтма алай, къызым!.. Болмаз!..

Джарамаз!..

Тенг тенгине белин бюкмез, баш урмаз!

Биз Тенгрини туугъанлары- туу джанлы,

Асылланы асылындан-акъ къанлы,

Барыбыз да алам чарсдан тигилген,

Барыбыз да Тенгри отда сюзюлген,

Сен да, мен да, алам чакъдан бир урукъ-

Аны ючюн, бюгюлюу джокъ -Баш джорукъ!..

Бюгюлюучю тин бюгюлюу сынаучу,

Ол да акъыл кенглигини байлаучу...

Тенгри бизге тенглик берди, тенгсе дей,

Аны ючюн, баш урууу джокъ,"сенсе"-дей!

 

ХАЛКЪ:

Бал тамарлай, акъыл тамад аууздан...

 

ГЕММА:

Айыб этме, Гемма -ана, саусуздан,

Бу ауруудан, бу къокъуудан къатханма,

Этеримден, этмезимден шашханма...

Хатеринги тёлеялмам, билеме,

Мени ючюн къыналгъанса, кёреме,

Да Тейриден келсин санга келиринг,

Мен саулукъда унутулмаз хатеринг...

 

ГЕММА:

(

Юсюгюзге танг Тейриден - керамат!

 

ХАЛКЪ:

Гемма-ана, джашагъын сау-саламат!

 

ГЕММА:

Хайда, къызым, энди мени бир ашыр!

Кёзюнгдеги бу ачыуну да джашыр...

Сени былай кёрген саусуз юзюлюр,

Тирелирге кюч табардан тюнгюлюр...

 

ГЕММА:

(

Айыб этме, тал тамарлай, саркъгъанма,

Тизгин тутар айбатлыкъны атханма...

 

ГЕММА:

Тейри дер да -дарман келир Уллудан,

Тейри берир- къуанырса улунгдан!

 

(экиси да юй таба кетедиле)

 

ХАЛКЪ:

Ангылайма Галуаны джарсыуун,

Эки джашха аямады къарыуун,

Джаш джылында тул къалгъанед, ийилир,

Алай юйню джюрютдю да, сюйюнюр...

Ёксюзлери акъыл-балыкъ болдула,

Джашар-ашар, умут бла толдула...

Тюз бу заман бу аурууну келгени,

Барыбызгъа къоркъуу, джарсыу бергени...

Не келсе да Тенгриденди, сормагъыз,

Джазыу эсе дарман болур, къоркъмагъыз.

Къадар эсе-къазарыкъды къарагъа,

Джазыу эсе-джазарыкъды джарагъа...

Гемма-ана айтхылыкъ бир билгичди,

Башхаланы кёрмеучюсюн кёргючдю...

Бир мадар бла чыгъар бизге, былайгъа,

Айтылырлай, айтыу болуб, Алтаугъа.

 

(Сейир юй таба къарайды. Халкъ тынгысызды)

 

Уллу-Тейри, бу джарлыгъа мадар эт!

Тилеклерин кёз бла кёре, табар эт!

Эр къолунадан къолай кёрмеё, ёсдюрдю,

Экисин да ма бу кюнге джетдирди,

Сыйдам, субай заманында, юйленмей,

Улларыны башларыны эндирмей,

Галу-Ана, аналыкъны танытды,

Халкъгъа юлгю-намыс чыракъ джарытды.

Уллу-Тейри, тилеклени эштир бол,

Ауруу тартхан тюйюмлени тешер бол,

Ур урхунгдан, ана кёлю джарысын,

Ана-бала, джашай-джашай, арысын!

Тотур тартхан Элиянгдан тотур ат,

Саусуз улну, ары тюл да, бери тарт!..

Санаусуздан, санау ёмюр узатхын!

Замансыздан, заман бёлюб, ойнатхын!..

Джай керамат, ат бир урху, джан сала,

Бу ауруудан къутулурча джан-бала!

Экиси да эки эгиз, эки тенг,

Экиси да джарлыгъа-джакъ, кёлю - кенг,

Уугъа чыгъыб, джумлай элге бериучю,

Джауну-джауча, тосну-тосча кёрюучю,

Къанлылагъа- къылычкерир, къан тёкген,

Джан халкъына джынын къыйгъан, сан бюкген

Бу улланы бир-биринден айырма,

Къара кюнню бу къабакъгъа къайырма!..

Джашагъанны джашау джолу-сынаулу,

Бир кюн санга кетерикбиз, Джан-Аулу!..

Алай, джигит, алкъын джашды, джашнар эт,

Джазын, джайын, къачын, къышын джашар эт!

 

(Ахлау алгъа чыгъыб)

 

АХЛАУ:

Бу эки ул, ишде-кючлю, сёзде-джууаш,

Кеслерине излемелле не къач, не аш,

Джетген эрлей, джаула бла урушдула,

Тынч кюнледе акъыл-балыкъ турушдула,

Чыначындан билги алыб, билир болду,

Дерс алыргъа душманыбыз келир болду...

Барыбызны джерайыгъын кенгертдиле,

Тёгерекге элибизни эскертдиле.

Бёгек-деуню, Гезох-бийни, сыйын тута,

Айтылгъанны, олсагъатлай, сууча джута,

Айыб алмай бу кюнлеге келген элле...

(сагъышлы)

Тейри бериб, къуанч хапар келир, элге...

 

(Аран тынгысыз болуб)

 

АРАН:

 

Анакъарнаш, мен да, кюнлей тюйюлдюм,

Туудукъланы турууна сюйюндюм,

Къолдан келген тыйылмады, джуукъча,

Бир заман да къарамадым, суукъча...

 

(Халкъ ичиндегин тышына урмаз кибик, джуар сёз бла)

 

ХАЛКЪ:

 

Болур, джаным, ана къарнаш, этерсе,

Керек болса, джан атарлай, джетерсе,

Джуукъ-дженг деб аны ючюн айтылыр,

Джуукълукъдан ёлюм кюнде къайтылыр...

Этген эсенг-эгечинге этгенсе,

Этгенинги кёрюр кюнгше джетгенсе,

Махдау санга, джангызынга къарагъан,

Аны ючюн, сан тюйюб, джер тарагъан!..

 

(Аран махдаугъа эрий)

 

АХЛАУ:

Аран сени хатеринги билебиз,

Эгечинге къол бересе, кёребиз...

 

(Аны къагъыб сёлешгенлени англагъанын билдире)

 

АРАН:

Тейри бериб этилген да кёрюнюр...

Тейри бериб, бериучю къол, керилир...

 

(Аранны бираз амалсыз болгъаны эслене,

юй джанындан Гемма бла Галуа чыгъадыла)

Халкъ аллына атлай

 

ХАЛКЪ:

Не дерсе асыл Гемма!..

 

ГЕММА:

Этинден къаны тама...

Бу кёб адамны элтген,

Кёблеге ачыу берген,

Къауракъ деген отду...

Аны дарманы джокъду...

 

(Гемма да халкъ да арсар бола)

 

ГАЛУА:

Огъай, Гемма, джан анабыз, алай айтма,

Билгенингден, амалынгдан кери къайтма,

Сен таулада Тейриле бла джашаучуса,

Ала бла джулдуз джолгъа къараучуса,

Амал билмей, амалсызлай болалмазса,

Мынга амал табмай рахат табалмазса!..

Тейрилеге келечи бол, джашасын-деб,

Кушджетерим дюния кенге къарасын-деб.

Кёзлерингде эслегенем барды амал!..

 

ГЕММА:

Амал бар да, къарыу джокъду, аны табар,

О дарманны алыр ючюн дуния батар...

 

ХАЛКЪ:

Гемма-Уллу, джашырмайын, ачыкъ сёлеш,

Халкъынг бла, тендеш бола, кёлден кенгеш,

Биз сени бла тенг болалмаз, къарангыбыз

Алай, джашха, джан бёлюрлай, джарарыбыз,

Керек затны, ачыкъ айт да, джашырма,

Кёре-кёре, Кушджетерни ашырма...

 

ГАЛУА:

Джаным санга къурман болсун, Гемма-ана,

Айт дарманны, ач аузунг, акъыл тама!..

 

(Бир талай заман арадан ётер, Гемма акгыллы болуб турур.

Халкъ Тейри табынгысына джуукълашыр, дуа этер. Дуа къычырым къатланмасыча тёгерекге эжиулю джайылыр)

 

ХАЛКЪ:

 

Таумаз тауну бир урхунг бла тайдырыучу,

Тер-тенгизни бир толкъун бла къобарыучу,

Бир булутдан джангур тёгюб ёсдюрюучю,

Къарангыда ай джарыкъ бла джюрютюучю,

Джер-джюзюнде адам-чагъын, чагъар этген,

Тейриледен акъыл ийиб джанар этген,

Башда болуб, башхалагъа къарар этген,

Тотурунг бла ёлюден сау тирилтиучю,

Сюйгенинге тотур баула эндириучю,

Аны бла саулукъ дарман эмдириучю..!

Ат бу таугъа джиблерингден игисин,

Кушджетер-ул, тёшегинде тирилсин!..

Уллу-Тейри, джаратханынг, тилекчингди,

Гемма-Ана, саулар-къызынг, келечингди!..

Аны аузундан, Нарт умметге, бир мадар!..

Келмез болсун бу тарлагъа, чёрт-Къадар,

Субай Джазыу энер болсун, былайгъа,

Сюйюнчюлюк насыб джая, Алтайгъа.

 

Тейри онгартхын,

Тейри ангартхын,

Саусузну чархын ойнатхын!...

Тотур урхунгдан урху

Джашатханынгда-бурху!..

Бурхунгдан бизге берир бол,

Саусузну санын керир бол!

Тейри!Тейри!Тейри!

 

(Дуа эжиую, тауладан къайтарыула бла кёбейе, тёгерекни

толтурур. Халкъ Геммагъа къараб, джуаб сакълай тынгыгъа тутулур)

 

ГЕММА:

(Халкъгъа)

Къарнаш, эгеч, ата-ана, джан-бала...

Сюйген халкъым, джашатыучум, джан - сала...

Тарбуунга тюшген болуб, арсар башым..,

Билген кёбню тюшюнюучюд, кермей къашын...

Тилдегине акъылымдан тыйгъыч келе,

Мен айтхан бла, не болур-деб, сагъыш эте,

Къауракъны дарман-уун айталмайма,

Берген сёзден, не болса да, къайталмайма...

Уллу халкъым, сорма манга мындан хапар...

Бу джол алгъан табалмазды рахат фатар...

 

(Халкъ бираз тынгылар, сора Геммагъа джуукълаша)

 

ХАЛКЪ:

Гемма-Ана, бизни былай аталмазса,

Кёлюнг рахат тау юйюнге къайталмазса!..

Адам улу мадарчыды, къолдан келир,

Керек болса, бузда къатар, сууда эрир,

Нарт халкъынгы тёзмедиги не къалгъанды?..

Ол кючю бла джерни, кёкню аулагъанды,

Къанча джауну теблеб, эзиб, къайтаргъанед,

Къанча джерде, башчы болуб айланганед!..

Гемма-Ана, халкъгъа хакъсыз тартхы тартма,

Ышаныуну джылыуна айяз къакъма...

Айт дарманны!.. Улларыбыз джолгъа чыкъсын!..

Бу ауурууну, къайтмаз этер, дарман джыкъсын!

 

ГЕММА:

Джаным халкъым, сюйгенлерим, кюйгеним,

Иги кюнде, аман кюнде джетерим...

Тейри-шагъат, мен айтыргъа сюймейме,

Джолгъа чыкъ деб бирини да иймейме,

Алай сизни басхыгъызгъа баш ие,

Айтыр болдум, кёзлериме джаш тие...

Къауракъны тамыр-тюбюн кесиучю,

Саусузлагъа джашау насыб бериучю,

Кёксюл бетли, Ак Маралны, сютюдю...

Тутарыкъ да... Аран-бийни итиди...

 

(Халкъ къоркъуу бла тентирер болады. "Акъ Марал", "Джаналгъыч",

"Мурдар", "Ненчаны джокъ этди", "Юч аякълы джануар"... сёзле эштилелле. Арагъа шошлукъ джайылады. Аран ортагъа чыгъа)

 

АРАН:

Адам улу, сынау ючюн джаратылды,

Этер иши, джетер джери айырылды,

Тейри бизге бир ауурлукъ берген эсе,

Мунга тёз-деб, сынау бла сюзген эсе,

Анга къаршчы келиб амал кёргенлеге,

Джол ачылмаз адам чегин ётгенлеге...

Акъ Маралны айтыулары ауурду,

Аны ызы ёлюмледен къауурду...

Аны тутар, кишен салыр, чыкъмады,

Аны сютюн бир адам да татмады,

Апсатыны умметине кирмегиз,

Башыбызгъа алам-палах иймегиз,

Кушджетерге Тенгри оноу ийгенди,

Къара-Къадар, къакъ-къолу бла тийгенди...

Бизни анга этерибиз-дуады,

Дарманг джол а хорламсызды, къарады...

 

(Халкъ арсар болуб тынгылай. Галуа кесин алгъа ата)

 

ГАЛУА:

Ай, къарнашым, муну сен ми айтыренг!..

Къан ауаздан былай къалай къайтыренг!..

Эгизимден, умут кесиб, кюйдюрме ,

Бу хатхугъа тешмез тюйюм тюйдюрме,

Излегенге Тейри амал бериучю,

Талпыгъанга талпыр къарыу келиучю,

Ай, къарнашым, санга "ата" дегенге...

Бу му эди этеригинг, тар кюнде!..

 

(Джылаб бир джанына джаллайды. Халкъ къозгъала)

 

ХАЛКЪ:

 

Аран-бийим, тюшюнсенг да, айтмасанг,

Ана кёлню ауур сёз бла къаймасанг...

 

АРАН:

 

Мен кертиге чыракъ тутар болгъанма,

Кертилени кёре-кёре, толгъанма...

Амалсызда акъыл бла кенгеш бар,

Болмаз затны, тёзюу бла, дженгеш бар...

Бишер болуб, эти эриб тёгюлгенни,

Уллубуздан, къадар болуб, берилгенни

Къайтарыр кюч, бу дунияда табылмазды...

Бар деген да айтыуундан англамазды...

 

(Халкъ Галуаны къакъгъан бу сёзге хош болмай, Аранга сюймей къарайды. Гемма анга къарам ата)

 

ГЕММА:

Тюз болурса, ким биледи, Аран-бий...

Бу аламда кёб зат барды, къаран-тий...

Билир талпыу болмагъанлай джашасакъ,

Тейри бизге берген ызда атласакъ,

Джашауубуз сау-саламат болурду,

Кюнюбюз да рахатлыкъ бла толурду...

Алай Тенгри бизге акъыл бергенди,

Аны, кере, кенге джайыл -дегенди...

Чекде тургъан, чек ичинде, къорулур,

Алай чекде тургъан акъыл буулур...

Акъыл бизге къоркъугъуз-деб берилмеди,

Чыкъмагъыз-деб бизге чек да чертилмеди...

Акъыл бизге чекни къыр-деб берилгенди,

Муратыбыз андан кенге керилгенди,

Хар талпыуда бёгеклик бар, атлам атыу,

Хар къоркъууда хариблик бар, артха тартыу...

Атлам атхан, неге тюбер, Тейри билир,

Алай аны ызы бла бири келир...

Алай эте Тенгриге джол табарыкъбыз,

Алай эте билим чакъны ачарыкъбыз...

Былайда уа, оноу сизде, къатышмам...

 

(Халкъ шош бола Бийнёгер кесин алгъа атады)

 

БИЙНЁГЕР:

Гемма-Уллу, айтханынгдан, мен, шашмам!..

Ахырында ёлюм болса турмазма,

Къарнашыма кешене тюб къазмазма,

Бар амалны эштмез болуб, тынгламам,

Ким айса да мадар джолдан бурулмам,

Кушджетерден умут кесмем, ёлгюнчю,

Тау тешерме, аны джашар кёргюнчю!..

 

(Аран таба кёлкъалдылы къарай)

 

Анакъарнаш, хар заманда, акъыллы,

Аны иши-ал оноулу, заманлы!..

 

ХАЛКЪ:

 

Эшда, берди кереклисин, джуукъну,

Джуукъ атлы, джанмазджюрек, суукъну!..

 

(Аран халкъны тынгылатыр талпыуда)

 

ГЕММА:

 

Айтылмагъан, хатху тыгъар, ауур болуб,

Айтылгъан да, ауур басар, сорур болуб...

Зорда къалыб айтыр болдум, айтмазымы...

 

(Бийнегерге)

Биле эдим, сени мындан къайтмазынгы...

Джазыуунга тилек салыр биз болайыкъ...

Да, джигит ул, сени ызынгдан аралайыкъ..

Ким биледи, Тейри бериб, хорлар болсанг,

Алам чакъны джашыртынын ачар Инсан!..

Апсатыны умметиди, кёкден келген,

Джуртубузну мийигине къушлай чёкген,

Аны къызы Акъ Маралды, учар-учхан,

Кёргенлени шашдырырлай, джарыкъ чачхан...

Аны кюч бла туталмазса, деу болсанг да,

Кёзлеринден къачалмазса, кенг болсанг да...

Бир къарасанг, акъ маралды, сют-саулгъан,

Бир къарасанг, боз булутду, джел суургъан...

 

Бирде, бузча, буз гыйыча, джылтыраукъ...

Хар сыфатха кире тургъан, сылджыраукъ...

Адам ангы таянмазлай тюрлю болур,

Къарагъанынг, кёз алмазлай, нюрлю болур,

Аны табыу къыйын тюлдю, табарыкъса,

Аны мингли кёзлерине къарарыкъса,

Къарагъанда," мен менме"-деб тирелликсе,

Алайсызлай-учхун болур, терилликсе.

 

БИЙНЁГЕР:

Гемма-Уллу, туракъламам ёлсем да,

Кушджетерни къадары бла кетсем да...

 

АРАН:

 

Джаратылгъан барыбыз да Тейриден.......
...........................

.........................................................

 

БУ ПЬЕСАНЫ ТАМАМЫ "ХУНН" ИЗДАТЕЛЬСТВОДАН АЛЫНЫР.

ТЕЛ. +90 312 247 12 65.

е-mail.sofitramsemen@hotmail.com

Gulet Charter

 
Araba
ЗНАКОМТЕСЬ С ФОЛЬКЛОРОМ ХУННОВ=КАРАЧАЕВЦЕВ*//*NART BOYU TÜRKLERİ HUN-KARACAYLILARIN SİFAHİ KULTURUNDEN HER AY BİR ORNEK
 
DEĞİŞTİRME: 10.08.2008.

Из исторических мифологических песен

RUSYA FEDERASYONU, KARAÇAY-ÇERKES CUMHURİYETİ, PERVOMAYSKOYE KÖYÜNDEN
BİCİEV MAHMUD'UN OĞLU AHYA'dan 5.01.2008., UÇKÖKEN İLÇESİ ARŞİV BAŞKANI ÇOTÇA HAMZAT KIZI LÜBA'DAN 5.06.2008'de ŞİFAHİ KÜLTÜR DESTEĞİ VE METİN ALINMIŞTI.
Текст взят у жителя с. Первомайское/ КЧР, ВИДЖИЕВА АХЬИ МАХМУДОВИЧА и главы Учкекенского Архива, ЛЮБОВИ ЧОТЧАЕВОЙ.


ERİREY

(İKİ VERSYONUN BİRARAYA GETİRİLMESİYLE HAZIRLANMIŞTIR)
В предложенном тексте соединены оба варианта.


ЭРИРЕЙ

ОЙ, ЭРИРЕЙ ДЕГЕН КЪУАТДЫ,
ДЖАРЛЫГЪА БЕРГЕН СУАБДЫ,
ОЙ, ДЖАРЛЫГЪА БЕРГЕН ДЖАН ЮЧЮН,
ДА, БАЙГЪА-БИЙГЕ БЕРГЕН А МАЛ ЮЧЮН.

ОЙ, БАЙЛА-БИЙЛЕ САНГА КЪОР ЁГЮЗ,
ЭРИРЕЙ АЙТА БАТСЫН КЮНЮБЮЗ,
ЭРИРЕЙ КЕЛИР ТАНГ БЛА,
ОЙ, КИРЕ СУУРТУР ДЖЕЛ БЛА.

ОЙ, ДЖАНЫМ-КЁЗЮМ, КЪАРА ТУАРЛА,
ЭЛЛЕРИН, КЪОЛЛАРЫН БАЛДА ДЖУАРЛА,
АЛА БИР НАСЫБЛЫГЪА ТУАРЛА,
ОЙ, ЫНДЫР БАСА, ЫНДЫР БАСА А ТУРАЛЛА.

ХЕЙ, АРЫБ А ДЖАТСЫН БИРИГИЗ,
ДА НАСЫБДАН ТОЛСУН ЮЙЮГЮЗ,
ЭРТДЕН БЛА ЭРТДЕ ТУРАЛЛА,
ХЕЙ, БЫЛА БИР НАСЫБЛЫГЪА ТУАЛЛА.

ХЕЙ, ДЖАЙ БОЛСА УА ДЖАЛПАКЪЛАГЪА БАРАЛЛА,
ХЕЙ ДА АЯКЪЛАРЫН УЗАТЫБ АЛАЙ ДЖАТАЛЛА,
БАРЫБ ДА БУЗ ОРУНЛАДА ОТЛАЙЛА,
ХОЙ, ДА БЫГЪЫН ДЖАУЛАРЫН А КЪАТЛАЙЛА.

ХОЙ, ЭРИНЧЕКНИ УА ЭР АЛМАЗ,
ДА ЭР АЛСА ДА КЁЛ САЛМАЗ,
ОЙ ДА КЕЛИН БОЛСУН КЁЛ САЛЫР,
ХЕЙ, КЮЕУ А БОЛСУН ЁЧ АЛЫР.

ХЕЙ, ТАНГ АТХАНДЫ БЕЛЛИК ТАРТАЙЫКЪ,
ЫНДЫРГЪА КЮЛТЕ САЛАЙЫКЪ,
КЮНОРТА БОЛМАЙ А ДА ЭКИ САЛЫМ АЛАЙЫКЪ,
БЫЛА УМУР-ЧУМУР ЭТЕРЛЕ.

ХЕЙ ДА МАРДЖА, ДЖИГИТ УЛАНЛА,
БАСХА ТАРТЫБ Т.ЙГЮЧ УРГЪАНЛА,
САЛАМДАН МЮРЗЕУ АЛГЪАНЛА,
ХЕЙ, ДА КЪАРА ЁГЮЗЛЕГЕ БАЗГЪАНЛА.

ХЕЙ, ЁГЮЗЛЕГЕ БАСХЫ ТАРТЫУУ,
САУБИТГЕН СЫРТХА КЮЛТЕ ТАШЫУУ,
СУУРА ТУРСУН СУУ-АРИУ,
ХЕЙ, ОЛ ДА ДЖАШ ДЖЮРЕКЛЕГЕ БИР АУУРУУ.

ОЙ, ЭРИРЕЙ КЕЛИР ЭРТДЕЛЕЙ,
ДЖИГЕРГЕ КЪОЛАЙ ЭТГЕНЛЕЙ,
ДА МЮРЗЕУ СУУРТУР ДЖЕЛ БЛА,
ХЕЙ, ЧАМ-НАКЪЫРДА ЭТЕ ДА, ЭЛ БЛА.

ERİREY

OY, ERİREY DEGEN KUATDI
CARLIĞA BERGEN SUABDI,
CARLIĞA BERGEN CAN ÜÇÜN
OY, BAYĞA, BİYGE BERGEN'A MAL ÜÇÜN.

OY, BAYLA BİYLE SANGA KOR ÖGÜZ,
ERİREY AYTA BATSIN KÜNÜBÜZ,
ERİREY AYTILIR TANG BILA
HEY, KİRE SUURTUR CEL BILA.

OY, CANIM-KÖZÜM KARA TUARLA,
BETLERİN KOLLARIN BALDA CUARLA,
ALA BİR NASIBLIĞA TUARLA,
HEY, INDIR BASA, INDIR BASA UA TURALLA.

HEY, ARIB'A CATSIN BİRİGİZ,
OY DA NASIBDAN TOLSUN ÜYÜGÜZ,
ERTDEN BILA ERTDE TURALLA,
HEY, BILA BİR NASIBLIĞA TUALLA.

HEY, CAY BOLSA UA CALPAKLAĞA BARALLA,
ANDA AYAK UZATIB'A CATALLA,
BARIB'A KÜRT ORUNLADA OTLAYLA,
HOY, BIĞIN CAULANI UA KATLAYLA.

OY, ERİNÇEKNİ UA ER ALMAZ,
DA ER ALSA DA KÖL SALMAZ,
OY DA KELİN BOLSUN, KÖL SALIR,
HEY, KÜYEYLE DA BOLSUN ÖÇ ALIR.

HEY, TANG ATHANDI BELLİK TARTAYIK,
INDIRĞA KÜLTE SALAYIK,
KÜNORTA BOLMAY EKİ SALIM ALAYIK,
HEY, BILA UMUR-ÇUMUR'A ETERLE.

HEY DA MARCA HOMUH ULANLA*,
BASHA TARTIB, TÜYGÜÇ URĞANLA,
SALAMDAN MÜRZEÜ ALĞANLA,
HEY, KARA ÖGÜZLEGE BAZĞANLA.

HEY, ÖGÜZLEGE BASHI TARTIU,
SAUBİTGENLEGE UA KÜLTE TAŞIU,
SUURA TURUR SU-ARİU,
HEY, BU DA CAŞ CÜREKGE BİR AUURUU...

HEY, ERİREY KELİR ERTDELEY,
CİGERGE KOLAY ETGENLEY
MÜRZEÜ SUURTUR CEL BILA
HEY, NAKIRDA -ÇAM ETE, DA, EL BILA.


TERCÜMESİ:

OY, ERİREY DEMEK BEREKET-MEZİYETTİR,
FAKİRE VERMEK SEVAPTIR,
HEY, FAKİRE VERMEK CAN İÇİN,
OY, BEY'E ZENGİNE VERMEK DE MAL İÇİN.

OY, BEY ZENGİNLER SANA KURBAN OLSUN ÖKÜZ,
ERİREY OKUYARAK BATSIN GÜNEŞİMİZ,
HEY, ERİREY SÖYLENİR ŞAFAKTAN,
DİRGENLE SAVURTUR RÜZGARLA.

OY, CAN CİĞERİM KARA HAYVANLAR*,
ELİNİ YÜZÜNÜ BALLA YIKATANLAR,
ONLAR BİR NASİPLİĞE DOĞARLAR,
HEY, DÖVEN ÇEKE, DÖVEN ÇEKE DA DURUYORLAR.

HEY YORGUNLIKTAN DÜŞÜP YATSIN BİRİNİZ,
NASİPTEN DOLSUN EVİNİZ,
BUNLAR DA ŞAFAKLA KALKARLAR,
HEY, BUNLAR BİR KISMETLİYE DOĞARLAR.

HEY, YAZ OLUNCA YAYLALARA GİDERLER,
ORADA AYAK UZATARAK DİNLENİRLER,
BUZULARIN ARASINDAKİ OTLAKLARDA OTLARLAR,
KALÇA YAĞLARINI KATLARLAR.

HEY,TEMBELİ KOCA ALMAZ,
ALSA BİLE GÖNLÜ ISINMAZ,
HEY, GELİNLER OLSUN GÖNÜL ISINIR,
HEY, ENİŞTELER OLSUN ÖDÜL ALIR.

HEY, ŞAFAK ÇİZDİ KEMER ÇEKELİM,
INDIRĞA KÜLTE* SALAYIK,
KÜNORTA BOLMAY EKİ SALIM ALAYIK,
HEY, DA BILA UMUR-ÇUMUR DA ETERLE.

OY, HEY DA MARCA*, YİĞİT ULANLAR,
DÖVEN ÇEKİP, DİRGENLE SAVURANLAR
SAMANDAN ZAHİRE ÇIKARANLAR,
HEY, KARA ÖKÜZLERE GÜVENENLER.

HEY ÖKÜZLERE DÖVEN ÇEKMESİ,
ADALELİLERE DE SEMER TAŞIMAK,
SAVURUCU OLUR SU*-GÜZEL,
HEY, O DA GENÇ KALPLERE BİR RAHATSIZLIK.*

HEY, ERİREY GELİR ERKENCİ OLARAK,
ÇALIŞKANLARA KOLAY SAĞLAYARAK,
RÜZGARLA DİRGEN SAVURTTURUR,
HEY, ESPRİLEŞEREK KÖYLÜ HALKI BARBİRİYLE.


*HOMUH ULANLA-tam tercümesi "temdel gençler"dir, ama anlamı tamamen tersidir, "NAZAR DEYMESİN".
*KARA HAYVANLAR-güçlü hayvanlar "KARA" sözcüğü burada ikinci manasını yansıtır ve "GÜÇLÜ" anlamında okunur..(öküz Hunlarda değerli hayvan olup, eski inançlarda Erirey'in yanında iki kara öküzün olduğu, onları da Teyri Hunlara gönderdiği inancı olmuştu.
*INDIR - biçilmiş zahire semerlerinin döven çekimi öncesi koyulduğu tezggah.
*SU-ARİU (SÜPER GÜZEL) Nart büyüklerin kadın kızlara hitaben gururlandırıcı lakabı.Günümüzde de aktüeldir.
*KALPLERE BİR RAHATSIZLIK-güzellikten etkilenen alev alev yanan yüreklerin rahatsızlığı kastedilmekte.


. "ТОЛА СУУ".

Ой Тола сууну толкъуну бар да, сауы джокъ,
Джюзер болсанг а да кюрек тартыр къайыкъ джокъ,
Чаулларында айюсю бар да, кийик джокъ,
Ой Нарт тийреде тёлюсю бар да, бийлик джокъ!..
Ай учадыла бу садакъ окъла, учхалай,
Да джау басханды, уучу кёз бла, уучалай,
Тутуучан къолла туталмаз болуб, байланды,
Сарнагъан халкъым кёзкёрмез таба айланды.
Ай, къайырылыр джалкъа барды да , джакъ къайда!..
Седиреб кетген джайылгъан джуртха, чакъ къайда!..
Ай къарабетле, къамыжакъ-басыу басдыла,
Хей онглуланы къайиш асмакъгъа асдыла...
Ай джолгъа чыкъгъан да ургъу джелден тентирей,
Да мунда къалгъан а да джанауалда титирей...
Хей, Тола Сууну толкъуну бар да, сайы джокъ...
Басылгъан халкъны джарлысы бар да байы джокъ...

(Из исторических песен Тюрков Нартского сословия Хуннов-Карачаевцев. Из архива Напродного Поэта Карачая ИСМАИЛА СЕМЕНОВА).


AYMUS
АЙМУШ

HAY DA AYMUS, ALAYDI AYMUS,
HAYVANLANI SAKLAYDI AYMUS,
HAYVANLAGA KARAYDI AYMUS,
ISTAVATNI TARAYDI AYMUS.

ХЕЙ ДА, АЙМУШ, АЛАЙДЫ АЙМУШ,
ХАЙЫУАНЛАНЫ САКЪЛАЙДЫ, АЙМУШ,
ХАЙЫУАНЛАГЪА КЪАРАЙДЫ АЙМУШ,
ЫСТАУАТНЫ ТАРАЙДЫ, АЙМУШ.

KAMCİ -TAYAK SUYMEUCU AYMUS,
SUUK BAUGA KİRMEUCU AYMUS,
URGAN KOLGA BERMEUCU AYMUS,
NALSIZ ATHA MİNMEUCU AYMUS.

КЪАМЧИ, ТАЯКЪ СЮЙМЕУЧЮ АЙМУШ,
СУУКЪ БАУГЪА КИРМЕУЧЮ АЙМУШ,
УРГЪАН КЪОЛГЪА БЕРМЕУЧЮ АЙМУШ,
НАЛСЫЗ АТХА МИНМЕУЧЮ АЙМУШ.

ISTAUATHA KİRİUCU AYMUS,
ZINTHI, BİCEN BERİUCU AYMUS,
GOZENLENİ TİNTİUCU AYMUS,
URGUCLAGA TİYİUCU AYMUS.

ЫСТАУАТХА КИРИУЧЮ АЙМУШ,
ЗЫНТХЫ, БИЧЕН БЕРИУЧЮ АЙМУШ,
ГЁЗЕНЛЕНИ ТИНТИУЧЮ АЙМУШ,
УРГЪУЧЛАГЪА ТИЙИУЧЮ АЙМУШ.

ISTAUATIMA KELGİN'A AYMUS,
KARALGANNI KORGUN'A AYMUS,
SURUULEGE KİRGİN'A AYMUS,
TEYRİ NURDEN BERSEN'A AYMUS.

ЫСТАУАТЫМА КЕЛГИН" А АЙМУШ,
КЪАРАЛГЪАННЫ КЁРГЮН"А АЙМУШ,
СЮРЮУЛЕГЕ КИРГИН"А АЙМУШ,
ТЕЙРИ НЮРДЕН БЕРГИН"А АЙМУШ.

HEY DA AYMUS, ALAYDI AYMUS,
MAL SUYGENNİ SUEDİ AYMUS,
MAL SUYGENGE BEREDİ AYMUS,
HEY DA AYMUS, ALAYDI AYMUS!..

ХЕЙ ДА АЙМУШ, АЛАЙДЫ АЙМУШ,
МАЛ СЮЙГЕННИ СЮЕДИ АЙМУШ,
МАЛ СЮЙГЕНГЕ БЕРЕДИ АЙМУШ,
ХЕЙ ДА АЙМУШ, АЛАЙДЫ АЙМУШ!


NART BOYU TÜRKLERİ HUN-KARAÇAYLILARIN VİTOLOJİK METİNLERİNDEN
 
"TMİFİS" KÜLTÜR SANAT TEŞKİLATı!nın KÜLTÜR EKSPEDİSYONU
MATERYALLERİNDEN.1980-1994yy.
KOBU BAŞI KİYÜ.KÇR.GEZAM BOYUNSUZ'dan alınmıştır.

TENGRİ

1 versyon:
Teyri onnarthın
Teyri annarthın
Sausuznu çarhın oynathın.
Toturdan urhu-
Adamda burhu...
Burhungu beri athın,
Çarhına tarthın,
Tartıb'a kala kaldırğın,
Caşaudan canın taldırğın...

2 versyon:
Kızıl Oktyabr köyü.
Botaş Parizat'tan

Teyri onnarthın,
Teyri annarthın,
Sausuzda totur oynathın,
toğuz kökge köz açtırğın,
Süyünçü-tigim çaçdırğın,
Narat blasha catdırmağın,
Keşene köznü cabdırmağın,
Çarhın oynathın oynarlay,
Toturdan etgin kaynarlay.
Toturun kaynay kelsin,
Sausuzğa sauluk bersin.
Urhung bla can salıuçu Ullu,
Ur urhungdan mınga da bir urhu!

3 VERSYON:
"NARTI" kitabı.Moskova 1994."Vostoçnaya literatura" yayıncılıktan:

Teyri seni kulungma
Kesim da Nart uluma!
Su Teyrisi sudan salğansa kanımı,
Kök Teyrisi bergendi canımı,
Cer Teyrisi aş bla toydurdung,
Apsatıdan malla berib soydurdung,
Nartla barı caratıldık Teyri kanından,
Nartha ötdü har bir ciging canıngdan,
Baş urama tal çıbıklay iyilip,
"Teyri" -deyme har zamanda süyünüp.

Türkiye Tütrkçesi:
Tanrı senin kulunum
Kendim de Nart oğluyum,
Su Tanrısı sudan yapmışsın kanımı,
Gök Tanrısı vermiştir benim canımı,
Yer Tanrısı yemekle doyurmuşsun,
Apsatıdan hayvan verip kestirmişsin,
Nartlar hepsi Tanrı senin kanından,
Narta geçti her tür öz senin canından...
Baş eğiyorum meşe dalı gibi eğilip,
"Tanrı" diyorum sana her zaman sevinip.

"NARTI".1994.MOSKVA."VOST. LİT."


ELİYA

NART ELİNDE ADAM KALMAY CIYILĞANDI, ELİYA,
HALK TERMİLED BAŞ URURĞA BİR KÖRÜNÇÜ, ELİYA,
TEYRİ BLA KÖK BAŞINDA CAŞAYSA SEN, ELİYA,
NARTLA BLA DOMMAY UUĞA BARASA SEN, ELİYA.
NART ELİNDE URUŞ BARAD KÖB ZAMANNI, ELİYA,
ATLARIBIZ ARIYDILA, NE ETEYİK, ELİYA,
NARTLA SADAK ATADILA TOHDAMAYIN,ELİYA,
SADAK OKLA KUYULALLA, BUZ URĞANLAY, ELİYA,
GEBOHLARI KAYALARI TEŞEDİLE, ELİYA,
SIRPINLARI CAU BAŞLANI KESEDİLE, ELİYA,
KÖK KÜKÜREP TEYR. EŞİGİ AÇILIRMI, ELİYA,
CAU ASKERİ KUŞ TÜGÜLLEY ÇAÇILIRMI, ELİYA.
NART ELİNE OT SALIRĞA UMUT BARDI, ELİYA,
NARTNI HALKI KUUĞUNDU, ONGU KALMAY, ELİYA,
ADIL SUUDAN CAU KELEDİ BİZNİ TABA, ELİYA,
SEN BOLMAYIN TIYARBIZMI BİZ ALANI, ELİYA!
TAU BAŞINDA NARTLA KALA İŞLEYDİLE, ELİYA,
NART KALALA SÜELELLE DIH TAUNLAY, ELİYA,
NARTLA BÜGÜN KAZAUATHA KETGENDİLE, ELİYA,
ALANI UA TİŞİRIULA SAKLAYDILA, ELİYA.
NART BATIRLA KAZAUATDAN KAYTIRLAMI, ELİYA,
NART ELİNE TINÇLIK KELİB SOLURLARMI, ELİYA
NART TOPRAGI İNSANI TOOPLANMIŞTIR, ELLİYA,
HALK SABIRSIZDIR SANA BAŞVURMAK İÇİN, ELİYA,
TANRIYLA BİRLİKTE GÖKLERDE YAŞIYORSUN SEN, ELİYA,
NARTLARLA DA BİZON AVINA GİDİYORSUN SEN, ELİYA.
NART YURDUNDA SAVAŞ SÜRÜYOR ÇOK ZAMANDIR, ELİYA,
ATLARIMIZ YORGUN DÜŞMÜŞ, NE YAPALIM, ELİYA,

TERCÜMESİ:

NARTLAR YAYLAR ÇEKİYORLAR DURMAKSIZIN, ELİYA,
SADAK OKLARI DÖKÜLÜYOR DOLU YAĞAR GİBİ, ELİYA,
GEBOH SOYU KAYALARI DÖŞEDİLER, ELİYA,
KILIÇLARI DÜŞMAN BAŞINI KESEDİLER, ELİYA,
GÖK GÜRÜLTÜLENİP TANRI KAPISI AÇILIR MI, ELİYA,
DÜŞMAN ASKERİ KUŞ TÜYÜ GİBİ DAĞILIR MI, ELİYA.
NART YURDUNU ATEŞLEME DÜŞÜNCELER VAR, ELİYA,
NARTIN HALKI SÜRGÜN HALİNDE, HUZURSUZDUR, ELİYA,
ADIL SUUDAN BİZİM YÖNDE DÜŞMAN GELİYOR, ELİYA,
SEN OLMADAN DURDURURM MIYIZ BİZ ONLARI, ELİYA,
DAĞ TEPELERİNDE NARTLAR KAELER İŞLEYORLAR, ELİYA,
NART KALELERİ DİKİLİYORLAR DIH DAĞI GİBİ, ELİYA,
NARTLAR BUGÜN SAVAŞA GİTMİŞLER, ELİYA,
ONLARI DA KADINLAR BEKLEYOR, ELİYA,
NART YİĞİTLER BU SAVAŞTAN DÖNERLER Mİ, ELİYA,
NART TOPRAĞINA HUZUR GELİP DİNLENİRLER Mİ, ELİYA!

CELİMAUZ

"KIZIL FUKNU BARDI CELİMAUZ ATI,
ANGA MİNSE BARIUÇANDI CELDEN KATI.

AÇIULANSA KÖZÜ OTÇA CANADI,
SİLKİNSE UA CELİ KAYA CARADI.

ÖRÜZMEKGE SATANAY ÜRETGENDİ-
ENDİ FUK'ĞA MA BILAY ET DEGENDİ:

BİR ALMASTI BARDI KAMİŞLEDEDİ CAŞAU,
HAR BİR KÜNDE BİR KOYANDI AŞAUU.

OL KAMİŞDE TEREN URU KAZARSA,
KOYAN TUTUB TÜZ KATINGA KOYARSA.

KESİNG KİRİB OL URUDA BUĞARSA,
KELİR KELMEZ ALMASTINI BUARSA.

ANI SOYUP TERİSİNE KİRİRSE,
BARIB FUK'NU AYAK COLUNA KİRİRSE.
.......................................................................

KIZIL FUK'NU ESİ AUB KALĞANDI.
BARMAĞINDA ALTIN MUHUR BOLĞANDI.

ÖRÜZMEK DA OL MUHURNU ALĞANDI,
SATANAY'ĞA HAPAR AYTIB BARĞANDI.

FUK, KORKĞANDAN KÖKGE UÇUB KAÇHANDI,
NART KAUMĞA AMAN AUZ AÇHANDI..."

(Metin kısaltılmış şekilde verilmiştir)

TERCÜMESİ:

KIZIL FUK'UN CELİMAUZ ATI VAR,
ONA BİNDİĞİNDE RÜZGARDAN HIZLI UÇAR.

KIZDIĞINDA GÖZÜ ATEŞ GİBİ YANAR,
HAREKET ETTİĞİNDEYSE ESİNTİSİ KAYAI YARAR.

ÖRÜZMEKE SATANAY ÖĞRETMİŞTİ,
ŞİMDİ FUK'A ŞÖYLE YAP DEMİŞTİ:

BİR ALMASTI VARDIR KAMİŞLERDE YAŞAYAN,
YEDİĞİ DE BİR GÜNDE BİR TAVŞAN.

O KAMİŞTE DERİN ÇUKUR KAZARSIN,
TAVŞANI DA ÖYLE YANINDA TUTARSIN.

KENDİNSE GİRİP O ÇUKURDA SAKLANIRSIN,
ALMASTINI DA GELİR GELMEZ BOĞAZLARSIN.

ONU SOYUP DERİSİNİ GİYERSİN,
SONRA FUK'UN TUVALETİNE GİRERSİN.

.........................................................................

KIZIL FUK HEMEN BAYILIVERMİŞTİ.
PARMAĞINDAYSA ALTIN YÜZÜĞÜ OLMUŞTU.

ÖRÜZMEK ONUN ALTIN MÜHÜRÜNÜ ALMIŞTI,
SATANAY'YA DA HABERİ İLE DÖNMÜŞTÜ.

FUK KORKUDAN GÖKLERE UÇUP KAÇMIŞTI,
NART KAVİMİNE DE BEDDUALAR SAÇMIŞTI...

(METİN KISLTILMIŞ. S.T-S
HER AY BİR TURK ASTROLOJİSİ SAKASI
 
NART CULDUZLAMA ÇAMLARINDAN
НАРТ ДЖУЛДУЗЛАМА ЧАМЛАРЫНДАН
ИЗ ШУТОК "ДЖУЛДУЗЛАМА "(АСТРОЛОГИИ).

CICHAN CIL: Cıchan gozenni tabsa tohanaga bas burmaz.
ЧЫЧХАН ДЖЫЛ: Чычхан гёзенни табса тоханагъа баш бурмаз.
ГОД КРЫСЫ: Если крыса найдёт амбар, на замок и не оглянется.

İYNEK CIL: Buaz iynekge cılı bau, kısır iynekge bicak dau.
ИЙНЕК ДЖЫЛ: Буаз ийнекге-джылы бау, кысыр ийнекге бичакъ дау.


KAPLAN CIL: Kart kaplan kuzgunlaga as bolur.
КЪАБЛАН ДЖЫЛ: Къарт къаблан къузгъунлагъа аш болур.

KOYAN CIL: Koyan teriden bork bolmaz.
КЪОЯН ДЖЫЛ: Къоян териден бёрк болмаз.

BALIK CIL: Balıknı tısı cıltırauk, ici kaltırauk.
БАЛЫКЪ ДЖЫЛ: Балыкъны тышы джылтыраукъ, ичи-къалтыраукъ.

YILAN YILI: Cılannı uruu sıkırtsız..
ДЖЫЛАН ДЖЫЛ: Джыланны урууу шыкъыртсыз.

AT CIL: Atha mingen-sıy, at calkasın kıy.
АТ ДЖЫЛ: Атха минген-сый, ат джалкъасын къый.

KOY CIL: Koy urkse borunu tentiretir.
КЪОЙ ДЖЫЛ: Къой юрксе бёрюню тентиретир.

MAYMUL CIL: "Tukluse" deb maymulga buteu ceget aytsa da iynandıralmaz.
МАЙМУЛ ДЖЫЛ: "Тюклюсе"-деб, маймулгъа бютеу чегет айтса да ийнандыралмаз.

KUŞ CIL: Kus uyası bulсukda bolur, cel da anı titiretir.
КЪУШ ДЖЫЛ: Къуш уясы булчукъда болур, джел да аны титиретир.

İT CIL: İtge tas atsang hırsılanır;
sılasang-kukalanır.
ИТ ДЖЫЛ: Итге таш атсанг-хыршыланыр, сыласанг- кукаланыр.
TONGUZ CIL: Kirli bolsa da kob kozlar, kozlaucu ua
kesine kararnı tabar.
ТОНГУЗ ДЖЫЛ:
Кирли болса да кёб къозлар,
къозлаучу уа кесине къарарны табар.


КАЖДЫЙ МЕСЯЦ-ОДНА ХУННСКО-КАРАЧАЕВСКАЯ ПОГОВОРКА ИЛИ ПОСЛОВИЦА*//*HER AY BİR ESKİ ATASOZU (NART SOZ)
 
BEK KIZGAN TERK SUUR;
БЕК КЪЫЗГЪАН-ТЕРК СУУР:

BOLA İSENG TENG BOL, BOLMAY ESENG KENG BOL;
БОЛА ЭСЕНГ ТЕНГ БОЛ, БОЛМАЙ ЭСЕНГ-КЕНГ БОЛ:

KALGAN İSGE KAR CAUAR;
КЪАЛГЪАН ИШГЕ КЪАР ДЖАУАР:

BOLLUK ONDA BAS BOLUR, BOLAMAZ KIRKDA CAS BOLUR;
БОЛЛУКЪ ОНДА БАШ БОЛУР, БОЛМАЗ КЪЫРКЪДА ДЖАШ БОЛУР/

BORU TUGUN TASLASA DA HALİN TASLAMAZ;
БЁРЮ ТЮГЮН ТАШЛАСА ДА ХАЛИН ТАШЛАМАЗ:

BORUNU BALASI BORU BOLUR;
БЁРЮНЮ БАЛАСЫ БЁРЮ БОЛУР:

CICHANNI BALASI KABCIK TESER;
ЧЫЧХАННЫ БАЛАСЫ КЪАБЧЫКЪ ТЕШЕР:

BİYGE-TUKUM, KULGA-KİYİM;
БИЙГЕ-ТУКЪУМ, КЪУЛГЪА-КИЙИМ:

BİR OGUZNU BOYNU BLA ОН ESEK SUU İCER;
БИР ЁГЮЗНЮ БОЙНУ БЛА ОН ЕШЕК СУУУ ИЧЕР:

BİR AYAGI TORDE, BİR AYAGI KORDE;
БИР АЯГЪЫ ТЁРДЕ, БИР АГЪЫ-КЁРДЕ:

BİR CILGA KOYAN TERİ DA CIDAR;
БИР ДЖЫЛГЪА КЪОЯН ТЕРИ ДА ЧЫДАЙДЫ:

BİR KUN-BUT, BİR KUN-KURU CURT;
БИР КЮН - БУТ, БИР КЮН-КЪУРУ ДЖУРТ:

BİR ABINGAN MİNG SURUNUR;
БИР АБЫНГАН МИНГ СЮРЮНЮР:

BİR CANGILGANNI ALLAH DA KECEDİ;
БИР ДЖАНГЫЛГЪАННЫ АЛЛАХ ДА КЕЧЕДИ:

BİR KUNLUK COLGA IYIKLIK AZIK AL;
БИР КЮНЛЮК ДЖОЛГЪА ЫЙЫКЪЛЫКЪ АЗЫКЪ АЛ:

BİR KOTUR KOY SÜRUYNU GEUZ ETER;
БИР КЪОТУР КЪОЙ СЮРЮУНЮ ГЕУЗ ЭТЕР:

BİREUNU ALTININDAN KESİNGİ BAGIRING ASHI;
БИРЕУНЮ АЛТЫНЫНДАН КЕСИНГИ БАГЪЫРЫНГ АШХЫ:

BİREU BERGEN-TUŞDE KORGEN;
БИРЕУ БЕРГЕН-ТЮШДЕ КЁРГЕН:

BİREU BERGEN BLA BİREU BAY BOLMAZ;
БИРЕУ БЕРГЕН БЛА БИРЕУ БАЙ БОЛМАЗ:

CANGI ETGE-TATIRAN TUZLUK;
ДЖАНГЫ ЭТГЕ-ТАТЫРАН ТУЗЛУКЪ:

OLEMEN BLA KETEMENGE MADAR COK;
ЁЛЕМЕН БЛА КЕТЕМНГЕ МАДАР ДЖОКЪ:

BORCNU AMALI-BERİU;
БОРЧНУ АМАЛЫ-БЕРИУ:

BORC KUANA BARIR DA CILAY KAYTIR;
БОРЧ КЪУАНА БАРЫР ДА ДЖЫЛАЙ КЪАЙТЫР:

İGİLİK ETMESENG CAUUNG BOLMAZ;
ИГИЛИК ЭТМЕСЕНГ ДЖАУУНГ БОЛМАЗ:

BOSAGADAN ATLAYALMAGAN KARTNI TOGUZ AUUŞ AUAR KOLU BOLUR;
БОСАГЪАДАН АТЛАЯЛМАГЪАН КЪАРТНЫ ТОГЪУЗ АУУШ АУАР КЁЛЮ БОЛУР:

BOSAĞA TAS UY İCİN BİLMEZ, TIBIR TAS DA ARBAZNI TANIMAZ;
БОСАГЪА ТАШ ЮЙ ИЧИН БИЛМЕЗ,
ТЫБЫР ТАШ АРБАЗНЫ ТАНЫМАЗ:

BOS OLTURGANDAN BOS AYLANGAN ASHI;
БОШ ОЛТУРГЪАНДАН БОШ АЙЛАНГАН ИГИ:
****
ULLUBURUN KUEUGE--TOPLUKBURUN KUEUNOGER.

УЛЛУБУРУН КЮЕУГЕ - ТОПЛУКЪБУРУН КЮЕУНЁГЕР.

*****
CASLIKNI KUCU CETER DA BİLİMİ CETMEZ,
KARTLIKNI BİLİMİ CETER DA KUCU CETMEZ.

ДЖАШЛЫКЪНЫ КЮЧЮ ДЖЕТЕР ДА БИЛИМИ ДЖЕТМЕЗ,
КЪАРТЛЫКЪНЫ БИЛИМИ ДЖЕТЕР ДА КЮЧЮ ДЖЕТМЕЗ.

*****
NART TOHALANIR, OCAK OCALANIR.

НАРТ ТОХАЛАНЫР, ОДЖАКЪ ОДЖАЛАНЫР.

*****
SAGADAK TOLU BOLSA SADAK ATIUL BOLUR.

САГЪАДАКЪ ТОЛУ БОЛСА САДАКЪ АТЫУУЛ БОЛУР.

*****
CAS KELSE BAS İYİLİR.

ДЖАШ КЕЛСЕ БАШ ИЙИЛИР.

*****
OLMESENG KARTDAMI BOLMAZSA?..

ЁЛМЕСЕНГ, КЪАРТДАМЫ БОЛМАЗСА.

*****
ZAMAN AMANNI İGİNİ DA BİR ETER.

ЗАМАН АМАННЫ ИГИНИ ДА БИР ЭТЕР.

*****
BOKLANGAN SUUGA KİRSENG ETEGİN KİR BOLUR.

БОКЪЛАНГАН СУУГЪА КИРСЕНГ ЭТЕГИНГ КИР БОЛУР.

*****
TİLİMDİLİK BOLGAN İYİRİK USUGENGE SUKLANIR.

ТИЛИМДИЛИК БОЛГЪАН ЮШЮГЕНГЕ СУКЪЛАНЫР.

*****
KARAUCHA KOZULDUREUK, BASIUCHA EZİLDİREUK.

КЪАРАУЧХА-КЁЗЮЛДЮРЕЮК, БАСЫУЧХА-ЕЗИЛДИРЕЮК.

*****
 
Bugün 19943 посетителейkişi burdaydı!
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol